De gevolgen van conditionering in het paardrijden
Norion, misschien kennen jullie hem nog uit de grondwerk post die ik een half jaar geleden schreef.
Norion is een witte PRE ruin van 9 jaar die ik een jaartje geleden gekocht heb omdat ik graag een stevig rijpaard erbij wilde hebben. Hij kende alles: de piaffe, de passage en alle hoge school oefeningen. Maar je hoefde niet lang naar dit paard te kijken om te zien dat dit allemaal buitenkant was. Hij was altijd strak tussen de benen en de teugels van de ruiter gereden en daarbinnen presteerde hij prima. Maar gaf je hem 2 centimeter meer teugel of liet je de bekende hulp los dan bleef er niets meer van dat mooie plaatje over.
Norion had geen enkele vorm van lichaamsbewustzijn. Niet op de grond en niet in het rijden. Al deze oefeningen waren nooit van hem geworden. Door de extreem geconditioneerde opvoeding begreep hij alles over ingaan op commando’s, maar hij begreep niets van wederzijdse communicatie of een samenwerking waarin beide partijen initiatief kunnen nemen. Omdat er dus op 9 jarige leeftijd heel veel achterstallige ontwikkeling ingehaald moest worden vond ik het niet eerlijk tegenover hem om meteen te gaan rijden. Ik hou van zelfbewuste paarden. Persoonlijkheden waarin de wijsheid van het paard meedraagt in de relatie. Dit krijg je alleen als je tijd en kwaliteit investeert.
Na acht maanden grondwerk was Norion inmiddels een heel ander paard geworden. Dat maakte dat we naar mijn mening verantwoord konden starten met het RIJDEN.
Balans ontstaat van binnenuit
Ik vind het persoonlijk belangrijk dat een paard in het rijden zijn lichaam zo optimaal mogelijk gebruikt en daar ook de kans toe krijgt. Waar je in het grondwerk de spirit en de psyche van een paard zo mooi kunt helen, kan je in het rijden het lichaam en de energiedoorstroming prachtig in balans brengen. Voor mij zijn het twee volledig evenwaardige disciplines, die beide op andere vlakken een paard tot de mooiste versie van zichzelf kunnen brengen.
In het rijden is voor mezelf een stuk gymnastisering onmisbaar. Maar niet op een wijze zoals vele deze kennen: het rijden van oefeningen. Nee, voor mij betekent gymnastisering iets heel anders. Het is een bewustzijnsproces waarin het paard de biodynamica van zijn eigen lichaam leert kennen, voelen, begrijpen, doorleven en leert hoe hij ZELF de weg kan vinden naar meer balans. Ik kauw als ruiter dan ook nooit iets voor. Ik vertel een paard niet wat hij moet doen, maar in plaats daarvan creëer ik een ruimte waarin hij zelf alles kan vinden en ontdekken. Want een inzicht dat van het paard zelf is daar kan je niet tegenop trainen. Datzelfde geldt voor mensen. Werkelijke balans ontstaat van BINNENUIT.
Het verleden loslaten
Maar omdat Norion opgevoed was met de instelling: “geen gezeur, werken!” ging er bij hem een knopje om van het moment af dat je opstapte dat alleen maar zei “voorwaarts, voorwaarts, voorwaarts.” Je zou hem kunnen beschrijven als over-actief. Het liefste deed hij alles tegelijk, maar in deze state of mind is hij ver weg van zichzelf. Hij voelt niets van wat hij doet en een paard wat zijn lichaam niet kan voelen, kan je niet gymnastiseren.
Je lichaam leren voelen is mijn enige vereiste. Dus dat stuk moesten we eerst oplossen. De eerste rijsessie ging dan ook enkel over: kan je je eigen lichaam ervaren en durf je in te dalen? Een proces van oppervlakkigheid naar diepte, zeg maar. Uiteraard was hij gewend om in het verleden met bit en zadel gereden te worden. Maar ik hou er helemaal niet van dat al dit harnachement nódig zou moeten zijn om de controle over je paard te kunnen behouden. Voor mij is het belangrijk dat een paard mentaal zelfbewust genoeg is om de controle over zichzelf te kunnen behouden. Na alle grondwerk sessies hadden we meer dan voldoende opgebouwd om het vorige te vervangen voor een simpel halstertje en een barebackpad.
Het duurde in de eerste rijsessie ruim 20 minuten voor Norion in zijn overijverige werkstap, zijn ruglijn wat durfde te ontspannen en zijn hoofd durfde te laten zakken. Je zag aan alles dat dit kleine, niets zeggende onderdeel, wereldvreemd was voor hem. De hoeveelheid indruk dat dit op hem maakte vertelde me meteen dat dit de eerste keer was dat hij dit ervoer onder de ruiter. Na dat moment hebben we de sessie dan ook meteen beëindigt.
De tweede en derde sessie begonnen op dezelfde identieke manier. Van zodra ik opstapte werd de oude knop geactiveerd “stappen-stappen-stappen”. Met het verschil dat hij steeds iets sneller de werkdruk los durfde te laten en zijn bovenlijn ontspande. In de vierde sessie gebeurde iets heel anders. Noriòn ging hij na 2 rondjes plotseling en uit het niets, uit zichzelf stilstaan. Aan zijn verwonderde uitdrukking kon ik zien dat hij zelf nog niet begreep wat hij nét gedaan had. Het was een intuïtief besluit. Onbewogen zag je dit paard in zichzelf opnemen hoe dit voelde. Stilstaan? Vreemd…, dat kan dus ook onder de ruiter?! Deze verwondering, en het feit dat zoiets kleins en simpels, als zo mindblowing werd ervaren zou je eigenlijk moeten laten schrikken als mens want het vertelt iets over zijn voorgaande training.
Na 5 minuten kwam alles los. Gapen, kauwen, briezen. Na 10 minuten kon je hem wel opdweilen. Wat had dit een indruk gemaakt. Uiteraard afgestapt, want er kon niets meer bij in dit ventje.
Stilstaan
Sessie vijf, zes en zeven waren voor mezelf hilarisch. Met een brede glimlach en een warm hart, want Norion wilde ALLEEN nog maar stilstaan. Gesproken over achterstallige ontwikkeling: wat een nood had dit paard om gewoon te kunnen staan, te kijken, te voelen, te ervaren en niets meer dan DIT. Zijn stilstaan drong diep tot hem door. We zijn hier een slordige zes jaar aan behoeftes in aan het halen moet je je realiseren! Is het dan vreemd, dat wanneer een paard eindelijk zichzelf vind, dat hij de eerste 3 sessies alleen maar dit wilt? En niets anders? Moet ik dan als ruiter gaan panikeren “oh help, straks krijg ik een sloom paard dat niet meer vooruit wilt”? Nee, absoluut niet. Dit is heel normaal en heel gezond. Gun ik het hem? Ja, enorm! Want als ik dit niet voor hem doe, wie gaat het dan wel doen?
Tijdens het stilstaan bleef hij in een voortdurende staat van wakkerheid. Zijn hoofd verheven, zijn ogen rustig maar heel helder. Hij was honderd procent aanwezig. Zen, gefascineerd door de wereld rond hem en volledig gewaar van zichzelf en het moment. Je zag aan hem dat het nog steeds een bevreemdend gevoel was, en tegelijkertijd zag je zijn ziel genieten. Als ik menselijke woorden kon geven aan zijn verwondering, dan zouden deze zijn: “ik sta, ik BEN?!”
Eindelijk, we staan nu op 0. Het beginpunt van waar we oprecht samen moeten vertrekken. Alle voorgaande sessies diende ervoor om dit punt te bereiken. Geen moeten, geen gewoontes, geen opgedrongen gedrag meer, geen aangeleerd functioneren binnen stress meer. Voor het eerst had ik nu de pure Norion onder me.
Na de stilstand
In de achtste sessie ben ik hier heel zacht wat variatie in gaan brengen met hem af en toe wat richting te geven en mee voorwaarts te vragen. Als we dan toch op 0 staan, mooie gelegenheid om hem meteen ook te laten voelen hoe je op de kleinste energieverplaatsing kan ingaan. Hij reageerde heel zacht en toegankelijk op het voorwaarts, maar na elke 4 meter beweging verlangde alles in hem om opnieuw de tijd krijgen om stil te gaan staan. Die tijd heb ik hem uiteraard ook gegund. Dit was een prikkelende sessie, om zijn wereld vanaf deze nieuwe basis weer uit te breiden met mogelijkheden. Telkens een paar meter stappen en weer stoppen, tot er uiteindelijk twee volledige rondes uitkwam volledig vanuit hemzelf. Vloeiend, en tegelijkertijd rustig. Vitaal en energiek, maar niet meer buiten zichzelf. Ja, dat is de kwaliteit die ik voor hem wens.
Wat ik zelf heel bijzonder vind, is dat ik in alle voorgaande keren tot aan het moment dat hij tot stilstand kwam bemerkte ik dat ik ergens een extra alertheid hield in het rijden. Ondanks dat hij aanvoelde als een stevige en stabiele massa die je onder je had. Ik vertrouwde hem niet helemaal en omdat ik erop zit zonder zadel en met een halstertje is die alertheid ook natuurlijk wel zinvol. Tot het moment dat hij tot stilstand kwam. Dat was de eerste keer dat deze alertheid niet meer nodig was. Waarom? Dit was het eerlijke paard. Nu pas hadden we ECHTHEID.
Het echte paard
Met deze echtheid kwam ook meteen aan het licht dat hij helemaal niet zo bomproef was als ze hem gaven. Noriòn is vele malen onzekerder dan dat iedereen dacht of denkt en vindt bepaalde dingen oprecht spannend.
Het klinkt contradictioneel: hij is minder bomproef dan eerst en toch vertrouw ik hem MEER. Waarom? Omdat echtheid namelijk alles is! Het is meer waard dan wat dan ook.
Zoveel paarden houden zich braaf, maar in de laag daaronder zit veel meer. Ik vind dit rijden op tikkende tijdbommen. Wanneer komt het eruit?!
Het is heel logisch dat Norion nu veel meer dingen spannend vindt want hij ZIET voor het eerst onder zijn ruiter en krijgt de tijd om een mening te vormen over iets. Veel van dit soort, op prestatie doorgetrainde paarden reageren nergens op omdat ze nooit de kans hebben gekregen om te kijken of de tijd hebben gekregen om te KUNNEN reageren. Maar wat je dan hebt, is niet het echte paard. Het is een oppervlakte laag en dan mag je hopen dat je paard nooit dieper gaat dan dat, anders zou je nog wel eens op onverwachte momenten in heel gevaarlijke situaties kunnen belanden. Ik hou hier niet van. Ik heb liever de oprechte binnenkant, aan de buitenkant. Want dit stelt me in de gelegenheid om realistisch in te schatten waar we wel of niet samen aan toe zijn.
Betrouwbaarheid in het rijden
Veiligheid en betrouwbaarheid. Voor mij is het zo belangrijk dat een paard in het rijden, nog meer dan in het grondwerk, zijn proces helemaal doorleeft heeft. In het rijden lever je letterlijk je eigen benen in en geeft deze in safe keeping aan je paard. Dat betekent dat een paard de mentale ontwikkeling moet hebben om ook jou veilig te kunnen houden. Het is een gedeelde draagkracht: jij houd het geheel veilig ten opzichte van de wereld, het paard houd jouw lijf veilig zodat je dit kunt doen. Daarom is de mentale en innerlijke groei, de levenservaring en wijsheid van het paard nog zoveel belangrijker in het rijden dan op de grond.
Een paard die zichzelf goed kent is voor mij goud waard. Al het andere is van tijdelijke aard. Ik werk graag met iets dat voor eeuwig is.
To be continued…