Temperament of nervositeit?

Tunesië, geen beter land om als voorbeeld te nemen om uit te leggen wat het verschil is tussen een temperamentvol paard of een nerveus paard.

Onze reizen in de woestijn. Een bijzondere beleving van een landschap van eenvoud, dat na verloop van tijd een diepe innerlijke rust afdwingt.
Het open klimaat met uitgestrekte zandduinen die helemaal tot aan de horizon reiken en de echtheid, waarin je de stilte nergens kan omzeilen. I always loved it.

Vroeger zaten we hier elk jaar. Drie weken in december. Kerst en oud en nieuw in de woestijn is absoluut een beleving. Want hoe leeg dit bijzondere landschap ook lijkt, verlaten is het niet.
Er lopen talloze routes, onbekend voor mensen zoals ons, maar zeer bekend voor hen die er wonen. Vol met verzamelplekken waar mensen elkaar ontmoeten. Waar instrumenten worden bespeeld en verhalen worden gedeeld.

Dit is een wereld waarin met weinig gezelligheid en sfeer gecreëerd wordt. Dansend, zingend, drinkend en lachend rond de houtvuren. Een intieme en pure wereld, die zijn oude waarden nog niet vergeten is.

Slapen onder een open sterrenhemel en koken op een houtvuur

We organiseerde deze reizen vroeger. In de tijd dat Pieter nog leefde. Het waren niet-toeristische reizen om mensen een gevoel mee te geven over de echte oorsprong van het land.

Tijdens de tochten reisde we zowel met paarden als met kamelen en beide kan ik absoluut aanbevelen. We sliepen niet in tenten, maar zoals al eeuwen gedaan werd, in de open buitenlucht onder een sterrenhemel die je hier niet meer ziet.

In december zijn de dagen warm. 25 graden gemiddeld. Maar de nachten koud. Zo koud zelfs dat het kan vriezen. Om te slapen graaf je daarom een gat in de grond. Meestal achter een struik als je deze kunt vinden waar je, als het heel koud is, onder het zand ook nog de kooltjes van het kampvuur kunt begraven zodat je warm blijft. ‘s Ochtends hadden we vaak het ijs op de slaapzakken staan, maar dat ebt snel weg met de zon die de temperaturen snel doet opwarmen.
Er werd gekookt op een houtvuur en het brood werd vers in het zand gebakken. Traditionele kopjes woestijn thee, de sterkste groene thee die je ooit zal proeven maar heerlijk!

Schrijven over deze reizen roept veel nostalgie op, maar het is niet de bedoeling om deze post te laten gaan over alle bijzondere ervaringen die je meemaakt tijdens zulke tochten. Deze post gaat over de paarden waarmee we reisde!

De echte woestijn Arabier en Berber

De echte woestijn Arabier en Berber. Het zijn paarden die we hier niet meer kennen. Grote kans dat als je niet in zulke gebieden komt, je ze ook nooit zult zien. Ze zijn niet te vergelijken met de Arabier en Berber die je hier ziet. Deze paardjes zijn veel kleiner en ranker, maar zo ontzettend sterk!

De reden waarom je niet het type Arabier of Berber ziet wat we hier hebben is omdat deze paarden daar niet kunnen overleven.
Wij zijn zo gewend om gras te hebben of hele balen hooi. Maar dat alles is daar niet. Sterker nog, in Douze, het laatste dorpje voor je de woestijn ingaat, wordt er gras gekweekt onder de palmbomen. Zorgvuldig aangelegde akkers met irrigatie kanalen om het te bewateren.
Hier kan je plukjes gras voor je dieren kopen. Plukjes gras die net zo dik zijn als een handvol zeg maar. Meer is er niet. En enkel voor degene die het kunnen betalen. Ik hoef hier waarschijnlijk niet bij te zeggen dat dit eerder de minderheid is.

De paarden daar overleven op het ruwe dorre gras wat hier en daar te vinden is in de berm, maar voornamelijk op takken, notenschillen en andere. Een heel ander dieet dus. Niet geschikt voor de grotere Arabieren en Berbers die wij kennen, die je enkel in noorden van Tunesië vindt omdat het daar veel groener is.

Puur van oorsprong

Deze kleine, uiterst geharde paardjes zijn qua oorsprong nog erg puur. In dit soort landen wordt enkel met hengsten gereden. Merries dienen om te fokken en het is in Arabische landen not done om een hengst te castreren. Dit gaat tegen hun principes in. Je rijdt dus met allemaal hengsten naast en door elkaar. Dit gaat zonder problemen omwille van de oorspronkelijke aard van deze paarden en het feit dat ze van jongs af aan niets anders gewend zijn.

Wat het mooiste verschil is tussen de Arabier die je daar treft en degene die je hier treft, is het verschil tussen nervositeit en temperament. Deze hengsten zijn heel temperamentvol, werklustig, voorwaarts en vurig. Maar ze zijn volkomen koel in het hoofd!
Tijdens één van de reizen sloeg er een strook plastic van 10 meter met de wind om de benen heen van Pieters paard, maar de enige reactie van het paard was dat hij ernaar keek en met zorgvuld eruit stapte. Dit voorbeeld kenmerkt meteen het grote verschil tussen temperament en nervositeit.

De kenmerken van temperament in tegenstelling tot nervositeit

Temperament betekent werklust, energie, zelfs dapperheid. Nervositeit daarentegen is veel explosiever. Het is hetgeen we hier in deze stukken van de wereld meer tegenkomen bij paarden. Het is angstig, reactief, explosief. En door dit grote verschil en het feit dat mensen amper nog weten hoe het oorspronkelijke temperament aanvoelt, vrezen veel mensen paarden die pittig zijn. Vurig zijn. Voorwaarts zijn. Deze vrees is vaak terecht. Want de oorsprong van het temperament wat ik hierboven beschreef wordt ook steeds zeldzamer.

De wijze van hoe we fokken, de wijze van hoe we paarden laten opgroeien en de wijze van hoe we ze trainen maken dat paarden steeds meer van deze onvoorspelbare nervositeit in zich meedragen ipv hun oorspronkelijke temperament. Nervositeit is absoluut iets om als mens alert op te zijn. Onze intuïtie waarschuwt hier met reden. Want paarden die veel van dit in zich meedragen kunnen gevaarlijke beslissingen maken met tijden. Zowel voor hunzelf als de mens die zich in hun omgeving bevindt. Het is een onnatuurlijk fenomeen. Iets dat je bij ons tegenkomt maar zelden zult zien bij natuurlijke paardenkuddes waar geen interventie van mensen heeft plaatsgevonden. Paarden die teveel van dit in zich meedragen overleven niet lang in vrijheid, daardoor krijg je een natuurlijke selectie.

Bij welke rassen komt veel nervositeit voor?

De dag van vandaag zie je deze nervositeit heel erg bij KWPN’ers, maar ook inmiddels bij Friezen. Bij Irish Cobs en de nieuwe slanker gebouwde Haflinger. En uiteraard mag in deze rij niet ontbreken de PRE en zelfs de nieuwere type IJslanders. Alles eigenlijk waar wij mee door zijn gaan fokken, waardoor we niet enkel de bouw veranderd hebben. Maar ook het karakter.

Nervositeit draagt stress in zich. Deze paarden hebben minder anker, minder fundament. Dat maakt ze reactiever op alles wat ze meemaken. Het heeft een voordeel en een nadeel. Paarden die minder fundament hebben zijn gemakkelijk te vormen. Want eerlijk is eerlijk. Als je een paard treft die wel nog een diep oerfundament heeft, deze gaat echt niet voor je zonder verzet een Grand Prix proef lopen of zijn gewrichten kapot rennen op de renbaan als er een bel gaat. Maar het heeft ook een heel groot nadeel en dat is dat naarmate we deze paarden steeds meer in ons straatje fokken we iedere keer ons eigen leven in de waagschaal leggen. Want hoe minder fundament, kracht en houvast het paard innerlijk heeft, hoe gevaarlijker in de omgang voor ons.

Ik weet dat vele van jullie die deze post lezen dit helemaal niet ambiëren en het liefste een paard willen waar je op kunt vertrouwen en waar je een fijne band mee op kunt bouwen. Leuke dingen mee kunt gaan doen. Maar je erft, of je hier zelf voor kiest of niet, helaas altijd een stuk van de inmiddels honderden jaren door mensen bepaalde fok. Je erft de keuzes die iemand lang voor jouw tijd gemaakt heeft.

Choose wisely

Deze post dient ervoor om wat licht op dit item te werpen en een zaadje in het bewustzijn te planten dat er een wezenlijk groot verschil bestaat tussen nervositeit en temperament, zodat je dit verschil bij je eigen paard kunt spotten en kunt werken aan zijn fundament krachtiger te maken waardoor hij minder reactief op zijn omgeving leert te zijn.

Vele mensen vinden dit gedrag bij paarden inmiddels al normaal. Maar het is niet normaal. Paarden mogen misschien wel vluchtdieren zijn, maar staan niet onderaan de voedselketen.
Paarden vluchten niet zomaar voor alles weg, zijn van nature niet zo reactief als we ze de dag vandaag vaak zien. Dit gedrag is het gevolg van een jaren lange selectie van de mens ipv de natuur en daarvoor niet normaal.

Wat de natuur je niet meer geeft, kan je deels wel herstellen in je omgang en training. Ook nerveuze paarden die te angstig of reactief reageren op alles kan je mentaal stabieler krijgen. Het vraagt wat moeite en het zal misschien nooit het niveau bereiken van hoe hij echt had moeten zijn. Maar je kunt een heel eind komen met een zorgvuldige opbouw.
Naast dit bovenstaande is deze post ook bedoeld als toelichting voor als je nog een paard zoekt, zodat je  een bewuste keuze kunt maken. In dat geval wens ik je veel succes met deze zoektocht en hoop ik dat je een paard vindt die goed bij je past!